SPÓŁKI PRAWA HANDLOWEGO – ZAGADNIENIA WSTĘPNE

Jak wskazałem to w moim pierwszym wpisie na blogu polskie prawo daje dosyć szeroką gamę form prowadzenia działalności gospodarczej. Do tej pory udało mi się przybliżyć Państwu jednoosobowe przedsiębiorstwa, ich wady i zalety oraz, wydaje mi się, że dosyć obszernie, instytucję spółki cywilnej. W przypadku gdy przedsiębiorcy nie mają wspólników to jednoosobowe działalności gospodarcze stanowią przeważającą większość form prowadzenia biznesu (jednoosobowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjne oczywiście istnieją, jednakże generują znacznie większe koszty). Co jednak w przypadku gdy chcemy prowadzić działalność gospodarczą wraz z innymi osobami?

Jeżeli myślimy o założeniu działalności wraz z innymi osobami, naszymi przyszłymi wspólnikami, to naturalnym wyborem staje się spółka. Trafiają się na rynku sytuacje, gdy współpraca przedsiębiorców nie jest sformalizowana i każdy z nich prowadzi swoją indywidualną działalność gospodarczą, a ich samych łączą tylko wewnętrzne umowy (czy to spisane czy ustne). Niemniej, zwłaszcza w świetle zdobywania klientów i podpisywania umów z kontrahentami takie rozwiązanie jest problematyczne. Klient może podchodzić nieufnie i nie zdecydować się na nawiązanie współpracy gospodarczej gdy np. umowę będzie musiał zawrzeć z jednym przedsiębiorcą, a usługi faktycznie będzie świadczyć kto inny.

Aby właśnie uniknąć takich problemów, jak również wprowadzić formalne zasady podziału zysku czy kompetencji do zarządzania i reprezentowania działalności, zakłada się spółki – przy czym wybór konkretnego typu spółki zależy już od wielu czynników (takich chociażby jak osobistej kwestia odpowiedzialności za zobowiązania spółki, zmniejszenie obciążeń podatkowych, koszty prowadzenia itd.), które zawsze należy przeanalizować aby wybrać optymalną spółkę dla naszej działalności.

Generalnie w prawie polskim mamy 6 spółek prawa handlowego, których ustrój, tworzenie, działanie, podział, łączenie czy przekształcenie uregulowane jest w ustawie z dnia 15 września 2000r. Kodeks spółek handlowych, dalej jako: „k.s.h.”. Oczywiście także inne akty prawa dotyczą kwestii związanych ze spółkami (jak chociażby ustawa z dnia 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, ustawa z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny, ustawa z dnia 6 marca 2018r. Prawo przedsiębiorców czy ustawa z dnia 24 marca 1920r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców, nie wspominając już o ustawach podatkowych). Jednakże to właśnie k.s.h. jest najważniejszą ustawą regulującą spółki – i dlatego w kolejnych wpisach na blogu poddamy ją głębokiej analizie, omawiając poszczególne spółki.

No dobrze – wskazałem już powyżej, że mamy 6 spółek prawa handlowego, tak więc pora w końcu je wymienić. Spółki dzielimy na dwie grupy:

• • 1) Spółki osobowe, do których zaliczamy spółkę jawną, partnerską, komandytową, komandytowo-akcyjną,
  • 2) Spółki kapitałowe obejmujące spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną.

Istnieje także taki twór jak spółka europejska, jednakże jest to spółka szczególna, wynikająca z prawa Unii Europejskiej, tak więc na razie nie będę jej opisywał.

Jakie są różnice pomiędzy powyższymi spółkami? Wszak jakieś być muszą, inaczej wystarczyłaby w zupełności jeden typ spółki i nie byłoby problemu z wyborem formy działalności. I faktycznie różnice są dosyć znaczące i wszystkie je będę z czasem opisywał – zarówno we wpisach poświęconych konkretnym typom spółek jak i tekstach bezpośrednio porównujących wybrane zagadnienia związane z ich funkcjonowaniem.

Ogólnie jednak, najważniejszą i podstawową różnicą pomiędzy wszystkimi spółkami osobowymi a spółkami kapitałowymi jest kwestia powiązania spółki ze swoimi właścicielami (wspólnikami). W spółkach osobowych, jak zresztą sama nazwa wskazuje, powiązanie to jest bardzo mocne – może nie aż tak jak w przypadku spółki cywilnej – jednakże cała organizacja spółek osobowych wiąże się nieodłącznie z osobami wspólników, którzy zarządzają spółką, prowadzą jej sprawy i odpowiadają za jej zobowiązania (subsydiarnie, tj. w razie bezskutecznej egzekucji przeciwko spółce, ale w pełni i z całego własnego majątku (nie licząc komandytariuszy w spółce komandytowej i akcjonariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej)). W spółkach kapitałowych z kolei osoba wspólnika ma znaczenie drugorzędne, a jego rola sprowadza się przede wszystkim do zapewnienia spółce kapitału na rozpoczęcie i prowadzenie działalności (w formie wkładów pieniężnych bądź niepieniężnych (aportów) oraz sprawowanie nadzoru nad zarządem spółki. Spółkami kapitałowymi nie zarządzają wspólnicy, jak również wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki z własnego majątku (chyba, że są jednocześnie członkami zarządu, ale wtedy ich uprawnienia zarządcze i odpowiedzialność wynikają z pełnienia funkcji w zarządzie).

Pomiędzy spółkami osobowymi a kapitałowymi zachodzą także różnice na gruncie przepisów regulujących podatek dochodowy. Spółki osobowe (z wyłączeniem spółki komandytowo-akcyjnej, która jest spółką kapitałową w rozumieniu ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych) nie są podatnikami podatku dochodowego, który to podatek płacą bezpośrednio sami wspólnicy w wysokości proporcjonalnej do przychodu spółki i ich udziałów w zyskach. Spółki kapitałowe z kolei płacą podatek dochodowy, dlatego też w ich przypadku mamy do czynienia z sytuacją podwójnego opodatkowania – podatek dochodowy (CiT) płaci spółka, a następnie podatek dochodowym (CiT lub PiT, w zależności od typu wspólnika) płacą wspólnicy od otrzymywanych ze spółki dywidend.

Powyższe stanowi rzecz jasna jedynie bardzo skróconą formę przedstawienia różnic pomiędzy spółkami. Szczegółowe kwestie będę Państwu opisywał w kolejnych tekstach.