ZAWARCIE UMOWY PRZEZ ORGAN OSOBY PRAWNEJ BEZ UMOCOWANIA

W poprzednim wpisie wskazałem, że w dniu 1 marca 2019r. weszła w życie ustawa z dnia 9 listopada 2018r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym. Ustawa ta wprowadziła szereg zmian, m.in. opisane już przeze mnie kwestie związane ze zmianą sposobu rezygnacji członków zarządu spółek.

Kolejną zmianą, jaka została wprowadzona jest nowe uregulowanie skutków jakie wywołuje dla stron umowy kwestia nieprawidłowej reprezentacji jednej ze stron. Obrazując to przykładem – co dzieje się wtedy, gdy stronę w imieniu spółki z o.o. zawrze członek zarządu nie mając do tego umocowania (bo np. umowa spółki wymaga aby na tą czynność wyrażona została zgoda wspólników/rady nadzorczej) albo gdy umowa spółki przewiduje wymóg współdziałania dwóch członków zarządu, a umowę w imieniu spółki zawarł tylko jeden z nich. Do tej pory w polskim porządku prawnym kwestia ta nie była wprost uregulowana. Część sądów czy doktryny uznawała, że taka umowa będzie nieistniejąca, część, że umowa będzie wtedy bezwzględnie nieważna, a część z kolei stosowała na zasadach analogii przepisy regulujące skutki działania bez umocowania pełnomocnika, a więc sankcję bezskuteczności zawieszonej.

I właśnie ta druga opcja została wybrana i wprowadzona do art. 39 kodeksu cywilnego. Zgodnie z § 1 i 2 tego przepisu: jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta. Druga strona może wyznaczyć osobie prawnej, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Całkowicie nieważna jest natomiast jednostronna czynność prawna dokonana przez działającego jako organ osoby prawnej bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu (np. oświadczenie o odstąpieniu czy wypowiedzenie umowy), chyba że adresat takiej jednostronnej czynności prawnej zgodził się na działanie bez umocowania.

Jednocześnie utrzymana została odpowiedzialność osoby działającej w imieniu osoby prawnej bez umocowania. W przypadku, w którym spółka nie potwierdzi umowy dokonanej przez swojego członka zarządu bez umocowania, to osoba ta zobowiązana jest do zwrotu tego, co otrzymała od drugiej strony w wykonaniu umowy, oraz do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Regulacja ta chroni w pośredni sposób samą osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta przez osobę do tego nieumocowaną. Zawierający umowę z osobą nieumocowaną do reprezentowania osoby prawnej nie może bowiem dochodzić naprawienia szkód od osoby prawnej, lecz tylko od danego członka zarządu, który zawarł umowę z przekroczeniem swojego umocowania.

Szczególnego zaznaczenia wymaga, że nowe przepisy dotyczą także stosunków prawnych zawartych przed wejściem w życie ustawy (przed 1 marca 2019r.). Zgodnie bowiem z art. 35 ustawy: przepis art. 39 ustawy zmienianej w art. 1 (a więc przepis art. 39 kodeksu cywilnego) w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się także do czynności prawnych dokonanych w imieniu osoby prawnej bez umocowania albo z przekroczeniem jego zakresu przed dniem wejścia w życie art. 1, jeżeli nie były one przedmiotem prawomocnie zakończonych przed dniem wejścia w życie art. 1 postępowań sądowych w sprawach cywilnych.

Tak więc jeżeli mają Państwo – czy to jako spółka czy jako kontrahent – umowy zawarte przed 1 marca 2019r. przez członka zarządu bez umocowania, mogą Państwo zastosować ten przepis, pod warunkiem, że na dzień 1 marca 2019r. umowy te nie były przedmiotem prawomocnie zakończonych postępowań sądowych.