W zakresie tematyki dotyczącej akcji w prostej spółce akcyjnej do tej pory omówiliśmy na naszym blogu kwestie związane z formą jaką przybiorą akcje w prostej spółce akcyjnej, sposoby i wymogi rozporządzania akcjami oraz możliwości ograniczenia zbywania/obciążania akcji w projektowanym typie spółki. Pozostając w temacie, w niniejszym wpisie chciałbym przedstawić Państwu ideę uprzywilejowania udziałów/akcji w już istniejących spółkach kapitałowych oraz omówić projektowane rozwiązania co do prostej spółki akcyjnej.

Jak już to wielokrotnie wskazywałem udziały w spółkach z o.o. i akcje w spółkach akcyjnych stanowią prawa majątkowe posiadane przez wspólników (akcjonariuszy), z którymi wiążą się liczne uprawnienia związane z funkcjonowaniem spółek, do których w szczególności zaliczamy prawo głosu na zgromadzeniach wspólników (walnych zgromadzeniach akcjonariuszy) oraz prawo do partycypacji w zyskach spółki, tj. prawo do poboru corocznej dywidendy.

Zasadą jest, że wszyscy wspólnicy (akcjonariusze) mają równe prawa i obowiązki w spółkach. Aktualnie istniejące przepisy dają jednakże możliwość wprowadzenia uprzywilejowania udziałów (akcji) w spółkach kapitałowych, przy czym koniecznie musi to być zawarte w treści umowy spółki (statutu).

W spółkach z o.o. uprzywilejowanie może dotyczyć w szczególności prawa głosu (tj. przyznawać więcej niż jeden głos na udział, nie więcej jednak niż trzy głosy), dywidendy (polegające na tym, że wspólnik otrzyma większe kwoty dywidendy, niż wynikałoby to z prostego wyliczenia proporcji do innych udziałów, nie więcej jednak niż 150% dywidendy przysługującej udziałom nieuprzywilejowanym albo dotyczące pierwszeństwa otrzymania dywidendy przed innymi wspólnikami). Możliwe są też uprzywilejowania o innym charakterze, jak np. co do sposobu uczestniczenia w podziale majątku spółki po jej likwidacji, pierwszeństwo w nabyciu lub objęciu udziałów, wyrażenie zgody na niektóre czynności spółki, pierwszeństwo w umorzeniu albo umorzenie udziałów na końcu, pierwszeństwo przejęcia udziału wyłączonego wspólnika, pierwszeństwo przed innymi wspólnikami skierowania oferty do określonych odbiorców, pierwszeństwo zaspokojenia z dywidendy przed innymi udziałami czy pierwszeństwo przejęcia udziału wyłączonego wspólnika.

Z kolei w przypadku uprzywilejowania akcji w spółkach akcyjnych, uregulowania te są bardzo podobne do omówionych powyżej w zakresie spółki z o.o. (z tą różnicą, że uprzywilejowanie co do głosu nie może przyznać więcej niż dwa głosy na akcje). Pamiętamy jednak, że w spółce akcyjnej są dwa typy akcji – imienne i na okaziciela. Co do zasady uprzywilejowanie akcji może dotyczyć wyłącznie akcji imiennych – jedynym dopuszczalnym uprzywilejowaniem akcji na okaziciela jest wprowadzenie tzw. akcji niemych, tj. akcji uprzywilejowanych w zakresie dywidendy, co do której jednocześnie wyłączono prawo głosu.

Jak z kolei wyglądać ma uprzywilejowanie akcji w prostej spółce akcyjnej?

Projektowane przepisy, w ślad za aktualnie obowiązującymi w zakresie spółek z o.o. i akcyjnych, wskazują, że proste spółki akcyjne będą mogły emitować akcje o szczególnych uprawnieniach, pod warunkiem, że uprzywilejowanie to będzie wyraźnie wskazane w umowie spółki. Sposoby uprzywilejowania będą w zasadzie takie same jak powyżej przeze mnie wymienione – a można powiedzieć, że nawet większe. W prostej spółce akcyjnej nie przewiduje się bowiem ograniczeń co do przyznania akcjom uprzywilejowanym dodatkowej ilości głosów i wysokości dywidendy. Oznacza to, że – w przeciwieństwie do spółek z o.o. i akcyjnych – akcje uprzywilejowane będą mogły przyznawać akcjonariuszom prawo do dywidendy większej niż 150% dywidendy dla akcjonariuszy nieuprzywilejowanych i więcej niż 3 (2 w spółce akcyjnej) głosy na walnych zgromadzeniach.

Różnicą co do aktualnie obowiązujących przepisów będzie natomiast możliwość wprowadzenia specjalnych akcji uprzywilejowanych, tj. tzw. akcji założycielskich (aktualnie w spółkach akcyjnych mamy do czynienia ze świadectwami założycielskimi). Uprzywilejowanie akcji założycielskich polegać będzie na tym, iż w przypadku kolejnej emisji nowych akcji minimalny stosunek liczby głosów przypadających na akcje założycielskie do ogólnej liczby głosów pozostanie nienaruszony, dzięki czemu założyciele spółki zachowają kontrolę nad spółką w przypadku przyjęcia nowych akcjonariuszy, np. zewnętrznego inwestora.

Na sam koniec chciałbym jeszcze wskazać, że projektowane przepisy prostej spółki akcyjnej dopuszczają możliwość przyznania poszczególnym akcjonariuszom – niezależnie od uprzywilejowania akcji – tzw. uprawnień indywidualnych, związanych z osobą konkretnego akcjonariusza. Z podobnymi uprawnieniami (zwanymi uprawnieniami osobistymi) mamy aktualnie do czynienia także w przypadku spółek z o.o. i akcyjnych (tzw. uprawnienia osobiste) i zazwyczaj dotyczą one prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu lub rady nadzorczej.

Różnica pomiędzy uprawnieniami osobistymi w spółkach z o.o. i akcyjnych a uprawnieniami indywidualnymi w projektowanej prostej spółce akcyjnej jest taka, że uprawnienia osobiste są nieodłącznie związane z osobą konkretnego wspólnika (akcjonariusza) – są przyznawane tylko jemu i w razie utraty członkostwa w spółce wygasają (np. nie przechodzą na nowych wspólników wraz ze zbyciem udziałów). W prostej spółce akcyjnej przewidziany został inny model – zasadniczo uprawnienia indywidualne wygasać mają z momentem utraty przez akcjonariusza członkostwa w spółce – jednakże umowa prostej spółki akcyjnej będzie mogła stanowić inaczej, co oznacza, że uprawnienia te będą mogły być przenoszone na kolejnych akcjonariuszy.