SPÓŁKA CYWILNA – JAK JĄ ZAŁOŻYĆ?

Kontynuując rozpoczętą poprzednim wpisem tematykę spółki cywilnej, chciałbym dzisiaj opisać w jaki sposób możemy założyć tą spółkę i jakich formalności (przede wszystkim związanych z samą umową spółki) musimy dochować.

Spółkę cywilną, podobnie zresztą jak spółki prawa handlowego, „powołujemy do życia” poprzez zawarcie przez jej przyszłych wspólników umowy, która określa m.in. prawa i obowiązki wspólników cel gospodarczy, wkłady wspólników czy podział zysków i strat. Sformułowanie „powołujemy do życia” celowo ująłem w cudzysłów. Jak zdążyłem to już opisać, spółka cywilna nie jest odrębnym od swoich wspólników podmiotem praw i obowiązków. Dlatego też umowa spółki cywilnej nie stanowi aktu erekcyjnego, faktycznie tworzącego odrębną jednostkę, która może prowadzić działalność na własny rachunek i we własnym imieniu (pod własną firmą), a faktycznie stanowi jedynie umowę pomiędzy wspólnikami, którzy sami prowadzą działalność. Dla uproszczenia jednakże w tym i w kolejnych wpisach będę się posługiwał pojęciem „utworzenia spółki cywilnej”.

Aby więc utworzyć spółkę cywilną przyszli wspólnicy (których musi być co najmniej dwóch, przy czym wspólnikami spółki cywilnej mogą być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne (jak spółki kapitałowe) bądź jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (jak spółki osobowe)) muszą zawrzeć umowę. Artykuł 860 § 2 kodeksu cywilnego wymaga aby umowa spółki była stwierdzona pismem, jednakże nie przewiduje rygoru nieważności w przypadku braku dochowania tej formy, co oznacza, że na gruncie kodeksu cywilnego ważna będzie nawet ustna umowa. Oczywiście forma umowy spółki cywilnej będzie też zależeć od typu wkładów dokonywanych przez wspólników. Jeżeli bowiem wspólnicy przekażą spółce składnik majątku, do którego przeniesienia własności wymagana jest forma szczególna (np. nieruchomość, której przeniesienie własności wymaga formy aktu notarialnego), to umowa spółki także musi być zawarta w tej formie.

Niemniej zawsze jednak sugeruje Klientom aby umowa spółki cywilnej była zawierana w formie pisemnej. Po pierwsze zdecydowanie łatwiej, w razie ewentualnych sporów pomiędzy wspólnikami, ustalić jej treść, a więc prawa i obowiązki wspólników, co składa się na dokonane wkłady i ich wartość czy też udział w zyskach i stratach. Ponadto składając do Urzędu Skarbowego formularz NIP-2 (zgłoszenie identyfikacyjne) w celu uzyskania numeru NIP dla spółki wspólnicy powinni przedłożyć Urzędowi kopię umowy. Podobnie też gdy wspólnikiem spółki cywilnej jest podmiot wpisany do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (np. spółka prawa handlowego) umowa spółki cywilnej musi być złożona do akt rejestrowych tego podmiotu.

Kodeks cywilny nie zawiera wielu wymogów co do treści umowy spółki cywilnej, a większość przepisów dotyczących spółki cywilnej nie jest bezwzględnie obowiązująca, co oznacza, że wspólnicy mogą w umowie inaczej określać pewne kwestie niż zostało to przewidziane w ustawie. Bez wątpienia jednak umowa spółki musi określać co najmniej:

• • jej strony (a więc przyszłych wspólników),
  • cel gospodarczy, do którego osiągnięcia spółka jest tworzona i sposób działania wspólników w celu jego osiągnięcia,
  • wkłady dokonywane przez wspólników na rzecz spółki, tj. przekazywany spółce majątek, z którego będzie korzystać dążąc do osiągnięcia ww. celu gospodarczego oraz określenie ich wartości (co ma wpływ przede wszystkim na wysokość podatku od czynności cywilnoprawnych, który powstaje przy założeniu spółki). O wkładach do spółki i stosunkach majątkowych panujących miedzy wspólnikami pisze więcej w tym wpisie,
  • określenie udziału wspólników w zyskach i stratach spółki (zasadą jest równy udział każdego wspólnika – umowa spółki może jednak wprowadzić inne zasady, przy czym nie można wyłączyć całkowicie udziału wspólnika w zyskach). W tym przypadku częstym rozwiązaniem w praktyce jest uzależnienie udziału w zyskach wspólników od wartości wnoszonych wkładów,
  • postanowienie dopuszczające do udziału w spółce spadkobierców zmarłego wspólnika – o skutkach wprowadzenia/braku wprowadzenia tego postanowienia do umowy spółki więcej pisałem w tym wpisie,
  • zmianę zasad reprezentacji spółki (zasadą jest, że spółkę reprezentuje każdy ze wspólników w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw – umowa spółki może wprowadzić inne zasady),
  • czas trwania spółki (spółka może być zawarta na czas nieoznaczony albo oznaczony (np. do konkretnego dnia bądź zakończenia realizowania danej czynności gospodarczej)),
  • okoliczności, których ziszczenie się spowoduje rozwiązanie spółki.

Samo zawarcie umowy spółki nie daje jednak jeszcze możliwości rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej – możliwe jest to dopiero po uzyskaniu statusu przedsiębiorców przez jej wspólników (jak jak już wskazywałem spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą). Spółka cywilna, w odróżnieniu od spółek prawa handlowego, do swojego powstania nie potrzebuje wpisu do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Natomiast aby rozpocząć prowadzenie biznesu wspólnicy tej spółki muszą uzyskać wpis swoich działalności gospodarczych do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej (CEiIDG), podając numer NIP i REGON spółki cywilnej.

Wydawać się może, że umowa spółki cywilnej nie jest równie skomplikowana co umowy spółek prawa handlowego (przede wszystkim spółek kapitałowych). Pod pewnymi względami oczywiście zgadzam się z tym twierdzeniem – samo założenie spółki cywilnej, obejmujące w szczególności sporządzenie i zawarcie jej umowy, nie jest procesem ani długotrwałym ani obarczonym nadmiernym formalizmem. Sama umowa spółki pozornie może nie jest skomplikowana i w większości przypadków nie przekracza dwóch stron długości. Problem jednak w tym, że kodeks cywilny zawiera bardzo skąpe uregulowania prawne wobec tej spółki. Jeżeli więc umowa spółki zostanie napisana w sposób nieprawidłowy (np. źle określimy wkłady albo ich wartość czy nie zawrzemy postanowienia przewidującego wstąpienie do spółki spadkobierców zmarłego wspólnika), to w razie sporów pomiędzy wspólnikami bądź śmierci jednego z nich dalsze prowadzenie spółki może okazać się nader utrudnione lub wręcz niemożliwe. Dlatego też zawsze zachęcam Klientów do skorzystania z usług prawnika przy zakładaniu spółek cywilnych.