DZIEDZICZENIE JEDNOOSOBOWEGO PRZEDSIĘBIORSTWA

Szanowni Państwo!

Pisząc niniejszy wpis, w ten śnieżny, świąteczny poranek, chciałbym w pierwszej kolejności życzyć Państwu Wesołych Świąt spędzonych z rodziną i najbliższymi oraz odpoczynku. Ponieważ sam postanowiłem trochę przez święta odpocząć dzisiejszy wpis będzie jedynie stanowił wprowadzenie do materii dziedziczenia jednoosobowego przedsiębiorstwa w prawie polskim, której chciałbym poświęcić następne wpisy (dotyczące sposobu i długości wykonywania zarządu sukcesyjnego, samego zarządcy sukcesyjnego, skutków podatkowych prowadzenia i dziedziczenia przedsiębiorstwa w spadku oraz dziedziczenia praw wspólnika w spółce cywilnej).

W poprzednich wpisach starałem się opisać Państwu czym jest przedsiębiorstwo, jaka jest różnica pomiędzy tym pojęciem a firmą, jak również zarysować skutki sprzedaży przedsiębiorstwa (jego zorganizowanej części) na gruncie prawa cywilnego, prawa pracy i prawa podatkowego. Wskazałem też, że zasadniczo zbyć przedsiębiorstwo (jego zorganizowaną część) możemy na dwa sposoby – albo zawrzeć umowę sprzedaży albo wnieść je do spółki prawa handlowego jako wkład (aport), pamiętając oczywiście o wymogu zachowania odpowiedniej formy umowy (o czym więcej w tym wpisie).

Do przeniesienia własności przedsiębiorstwa (w przypadku prowadzenia jednoosobowej działalności gospodarczej) może dojść także w jeszcze jednym przypadku, a mianowicie w wyniku spadkobrania.

Przez lata w polskim prawie, pomimo głosów doktryny prawniczej i samych przedsiębiorców wskazujących na konieczność wprowadzenia stosownych przepisów normujących tą kwestię, nie było żadnych uregulowań pozwalających na dziedziczenie jednoosobowego przedsiębiorstwa jako całości. Dlatego też w momencie śmierci przedsiębiorcy jednoosobowego dochodziło do automatycznego zakończenia działalności gospodarczej, a cały majątek wchodzący w skład przedsiębiorstwa wchodził do masy spadkowej nie jako całe przedsiębiorstwo, a tylko w formie nie powiązanych ze sobą organizacyjnie i funkcjonalnie poszczególnych składników majątkowych. Nie można było także odziedziczyć takich składników przedsiębiorstwa jak np. firmy (firmą jednoosobowego przedsiębiorstwa zawsze jest bowiem imię i nazwisko przedsiębiorcy), numeru NIP, czy koncesji, zezwoleń bądź licencji.

W końcu, w dniu 25 listopada 2018r., weszła w życie ustawa z dnia 5 lipca 2018r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej. Przepisy tej ustawy umożliwiają kontynuację działalności jednoosobowego przedsiębiorstwa zmarłego przedsiębiorcy wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej (CEiIDG) jako przedsiębiorstwa w spadku prowadzonego przez zarządcę sukcesyjnego. Możemy też stosować tą ustawę przy dziedziczeniu praw wspólnika spółki cywilnej.

Z uwagi na rozwiązania przewidziane w ww. ustawie, w momencie śmierci przedsiębiorcy, nie dochodzi do automatycznego zakończenia działalności gospodarczej, a przedsiębiorstwo może działać dalej, zachowując uzyskane koncesje czy zezwolenia (które do pory wygasały), swój dotychczasowy numer NIP, ciągłość amortyzacji i rozliczeń podatkowych jak również pozostając stroną w umowach zawartych jeszcze przez zmarłego przedsiębiorcę.

Dokładny proces dziedziczenia jednoosobowego przedsiębiorstwa przy pomocy zarządu sukcesyjnego, jak również skutki prawne, w tym podatkowe, poruszę w następnych wpisach.

Samo dziedziczenie jednoosobowego przedsiębiorstwa odbywa się natomiast według przepisów kodeksu cywilnego regulujących prawo spadkowe w Polsce. Do dziedziczenia przedsiębiorstwa może więc dojść albo na zasadach ogólnych, czyli ustawowych, albo jeżeli przedsiębiorca sporządził testament. Ponadto przedsiębiorstwo może być także przez spadkodawcę (zmarłego przedsiębiorcę) zapisane w całości w formie zapisu windykacyjnego (przy czym zapis windykacyjny musi być dokonany w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego).

Na koniec chciałbym tylko wskazać, że przedsiębiorstwo możemy prowadzić nie tylko w formie jednoosobowego przedsiębiorstwa, ale również w formie spółki cywilnej jak również spółek prawa handlowego, a więc spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej – o czym więcej pisałem w jednym z wcześniejszych wpisów. Zasady dziedziczenia przedsiębiorstw prowadzonych w tych innych formach są jednak zasadniczo uregulowane w ustawach (kodeks spółek handlowych w zakresie spółek) dlatego też ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej nie odnosi się do dziedziczenia spółek prawa handlowego, natomiast znajduje zastosowanie do dziedziczenia prawa wspólnika w spółce cywilnej.
O dziedziczeniu przedsiębiorstw prowadzonych w powyżej wymienionych formach też na pewno z czasem opiszę:)