Powoli docieramy do końca tematyki związanej z akcjami w prostej spółce akcyjnej – jednakże zanim całkowicie zamkniemy ten tematycznie powiązany ze sobą ciąg wpisów, chciałbym omówić jeszcze kilka kwestii, a w szczególności sposoby umarzania akcji i zasady nabywania przez prostą spółkę akcyjną akcji własnych. Tematy te są ze sobą mocno pokrewne – żeby jednak niniejszy wpis nie rozrósł się do rozmiarów sprawiających, że stanie się nieczytelny, tematykę tą podzieliliśmy na dwa odrębne teksty.

Na czym polega umorzenie akcji? Zasadniczo (i w uproszczeniu) polega na ich unicestwieniu i wykreśleniu z obrotu – oczywiście pod warunkiem spełnienia szeregu wymogów i dochowania należytej procedury.

Aktualnie obowiązujące w polskim prawie spółki kapitałowe zawierają rozwiązania umożliwiające umarzanie udziałów (w przypadku spółki z o.o.) oraz akcji (w przypadku spółki akcyjnej). Zanim jednakże przejdziemy do omawiania procedury należy wskazać, że możemy mieć do czynienia z dwoma podstawowymi rodzajami umorzenia udziałów (akcji) – z umorzeniem dobrowolnym, tj. za zgodą wspólnika (akcjonariusza), którego akcje będą umarzane oraz przymusowym (tj. bez zgody). Istnieje jeszcze tzw. umorzenie automatyczne, a więc takie, w którym udziały (akcje) automatycznie zostają umorzone w razie ziszczenia się okoliczności wskazanej w umowie (statucie) spółki.

W spółce z o.o. udziały mogą być umarzane pod warunkiem spełnienia trzech podstawowych wymogów:

• • 1) dopiero po zarejestrowania spółki w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (tak więc nie można umorzyć udziałów spółki z o.o. w organizacji, a więc w okresie od zawarcia umowy spółki do wpisu jej do rejestru),
  • 2) umowa spółki z o.o. musi dopuszczać umorzenie udziałów,
  • 3) umorzenie udziałów nie może doprowadzić do sytuacji, w której spółka będzie miała kapitał zakładowy poniżej wysokości minimalnej, czyli 5.000,00 złotych.

Ponadto, aby dokonać umorzenia przymusowego, umowa spółki musi wskazywać przesłanki (okoliczności), w której ten typ umorzenia jest możliwy. Umorzenie przymusowe jest bowiem często sankcją wobec wspólnika (np. za podejmowanie działalności konkurencyjnej czy niedochowanie innych obowiązków w spółce), dlatego też musi być szczegółowo opisane.

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. zasadniczo następuje uchwałą zgromadzenia wspólników. Uchwała ta określa ile udziałów zostaje umorzone, typ umorzenia (dobrowolne albo przymusowe) i wynagrodzenie wypłacane wspólnikowi za umorzone udziały (w przypadku umorzenia dobrowolnego wspólnik może zrzec się wynagrodzenia). Ponadto umorzenie może następować albo poprzez obniżenie kapitału zakładowego albo z czystego zysku osiągniętego przez spółkę.

Procedura umarzania akcji w spółkach akcyjnych jest w zasadzie taka sama jak w przypadku spółek z o.o., z dwoma podstawowymi różnicami:

• • 1) umorzenie dobrowolne nie może odbywać się częściej niż raz na rok obrotowy,
  • 2) umorzenie akcji zawsze wiąże się z koniecznością obniżenia kapitału zakładowego – nie ma możliwości umorzenia akcji z czystego zysku spółki.

Oczywiście procedura umarzania udziałów/akcji w spółkach z o.o. i akcyjnych jest bardziej szczegółowa i wymaga dochowania wielu wymogów. Nie jest to jednakże sednem niniejszego wpisu, którym jest omówienie tej procedury w prostej spółce akcyjnej. Dlatego też teraz przechodzimy już do PSA, a tą tematykę w zakresie spółek z o.o. i akcyjnych na pewno z czasem szczegółowo omówimy w odrębnych tekstach.

Projektowane przepisy dot. prostej spółki akcyjnej, w zakresie procedury umarzania akcji, jak Państwo pewnie się domyślają, opierają się w znacznej mierze na już obowiązujących przepisach dot. spółek z o.o. i akcyjnych. W prostej spółce akcyjnej będziemy więc mogli mieć do czynienia z umorzenie dobrowolnym, przymusowym i automatycznym, a przesłanki umorzenia przymusowego i automatycznego będą musiały być przewidziane umowie spółki (co ciekawe umowa spółki nie będzie musiała dopuszczać umorzenia dobrowolnego, co oznacza, że taki typ zawsze będzie mógł być przeprowadzony).

Umorzenie akcji zawsze wiązać się będzie natomiast ze zmianą umowy prostej spółki akcyjnej ponieważ akcje i ich emisje będą w umowie spółki wymieniane (na co wskazywałem już w tekście poświęconym zakładaniu PSA). Skoro akcje będą umarzane poprzez zmianę umowy spółki, to wymagane będzie podjęcie do tego stosownej uchwały przez akcjonariuszy – która będzie wskazywać ilość umarzanych akcji dane akcjonariusza.

Z uwagi na to, że spółka ta nie będzie miała kapitału zakładowego (o czym więcej pisałem w tym tekście), a jedynie kapitał akcyjny, który pełnić będzie jednakże zupełnie inną rolę, to również umarzanie akcji nie będzie wiązało się z jego obniżaniem – a zapłata za umarzane akcji będzie następowała ze środków spółki, w tym z jej czystego zysku.

Na sam koniec chciałbym jeszcze omówić kwestie wypłaty przez spółkę wynagrodzenia za umarzane akcje. Jak wskazywałem powyżej, w spółkach z o.o. i akcyjnych k.s.h. wprost zezwala na to, żeby umorzenie dobrowolne odbywało się nieodpłatnie, wprowadzając jednocześnie wymóg odpłatności umorzenia przymusowego.

Prosta spółka akcyjna w zasadzie powiela te regulacje – nie zawiera co prawda wprost stwierdzenia, że umorzenie dobrowolne może być nieodpłatne, jednakże wskazuje, że umorzenie przymusowe następuje za spłatą. Skoro więc tylko przymusowe umorzenie ma być obligatoryjnie odpłatne, to uznać należy, że przy umorzeniu dobrowolnym akcjonariusz będzie mógł zrzec się wynagrodzenia.

Projektowane przepisy prostej spółki akcyjnej wymagają, aby wynagrodzenie, które będzie wypłacane akcjonariuszowi po umorzeniu przymusowym było nie niższe niż wartość godzina akcji. Jeśli mam być szczery to ciężko mi powiedzieć co należy przez to rozumieć – wartość rynkową akcji? Taką jednakże ciężko ustalić, zwłaszcza, że PSA nie będą notowane na giełdzie. Bez wątpienia wydaje się, że łatwiejsze do ustalenia jest aktualnie przewidziane w spółkach z o.o. i akcyjnych wynagrodzenie za umarzane przymusowo akcje, które nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników. Z jakiego powodu projekt nie powiela tego przepisu – ciężko mi powiedzieć, jednakże pewnie i tak będzie on stosowany w praktyce przy ustalaniu ceny wynagrodzenia za umarzane akcje.