REPREZENTACJA I ZARZĄDZANIE SPÓŁKAMI PRAWA HANDLOWEGO
Jak wskazałem w poprzednim wpisie spółki prawa handlowego mają odrębną od swoich wspólników podmiotowość prawną, przy czym spółki osobowe są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej (tzw. ułomne osoby prawne), a spółki kapitałowe posiadają pełną osobowość prawną i zaliczamy je do osób prawnych. W przypadku podmiotów prawa nie będących osobami fizycznymi zawsze pojawia się pytanie kto te podmioty może reprezentować. W przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych, w których przedsiębiorstwo jest tożsame z osobą przedsiębiorcy, a więc właściciela czy spółek cywilnych samych osób fizycznych nie ma tego problemu. Kto jednak działa w imieniu spółek prawa handlowego? Oczywistym przecież jest, że spółka sama nie weźmie do ręki długopisu i nie złoży podpisu pod umową czy pozwem, nie wynegocjuje sobie warunków kontraktu czy przeprowadzi rozmowy kwalifikacyjnej z potencjalnym pracownikiem.
Powyższe czynności w imieniu spółek wykonują oczywiście osoby fizyczne, przy czym – w zależności od typu spółki – osoby te mają różne funkcje, pozycje w spółce oraz oczywiście nazwę. Zanim jeszcze przejdę do meritum niniejszego wpisu chciałbym wskazać, że przez pojęcie reprezentowania spółki rozumiemy czynności wykonywane przez spółkę ze skutkiem wobec osób trzecich (jak np. zawarcie umowy nabycia składnika majątku, wniesienie powództwa do sądu czy podpisanie z pracownikiem umowy o pracę). Zarządzanie spółką obejmuje natomiast czynności dotyczące wewnętrznej organizacji spółki. Pojęcia te zdążyłem już szerzej omówić we wpisie dotyczącym zasad reprezentacji i prowadzenia spółki cywilnej, do którego lektury Państwa odsyłam.
Spółki osobowe reprezentują zasadniczo wspólnicy, zgodnie z najważniejszą zasadą regulującą ustrój tych spółek, tj. powiązania osobowego spółek osobowych ze swoimi wspólnikami. W każdej z 4 spółek osobowych mamy jednak do czynienia z pewnymi odrębnościami w zakresie wspólników i ich uprawnień:
-
- 1) spółka jawna – prawo do reprezentowania spółki jawnej i zarządzania nią przysługuje zasadniczo każdemu ze wspólników. Sama umowa spółki może te uprawnienia ograniczać albo wręcz odebrać to uprawnienie niektórym ze wspólników, jednakże zasada ogólna jest taka, że spółkę jawną reprezentują wspólnicy, a prawo to obejmuje wszystkie sprawy sądowe i pozasądowe,
- 2) spółka partnerska – w przypadku tej spółki mamy zasadę taką samą jak w przypadku spółki jawnej, a więc każdy wspólnik (nazywany tutaj partnerem) może spółkę reprezentować samodzielnie bądź wespół z innymi partnerami.
Spółka partnerska, jako jedyna ze spółek osobowych, może mieć jednakże zarząd – na wzór spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jeżeli partnerzy zdecydują się taki zarząd powołać, to wtedy ich prawo do reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw jest wyłączone i przechodzi na członków zarządu. Do tej pory członkami zarządu mogli być partnerzy bądź osoby trzecie. Z dniem 1 marca 2019r. weszła jednak w życie nowelizacja art. 97 kodeksu spółek handlowych, która dodaje § 3 wprowadzający wymóg, że w skład zarządu musi wchodzić co najmniej jeden partner.
-
- 3) Spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna – w przypadku tych spółek mamy do czynienia z dwoma typami wspólników, różniącymi się zasadami odpowiedzialności za zobowiązania spółki, a przez to także prawem do reprezentowania spółką i prowadzenia jej spraw.
W obu tych spółkach mamy wspólnika (wspólników) ponoszącego za zobowiązania spółki odpowiedzialność bez ograniczenia z całego swojego majątku, tj. komplementariusza (komplementariuszy) oraz wspólnika (wspólników) ponoszących za zobowiązania spółki odpowiedzialność wyłącznie do wysokości niepokrytej wkładem sumy komandytowej, tj. komandytariusza (komandytariuszy) w spółce komandytowej i akcjonariusza (akcjonariuszy) w spółce komandytowo-akcyjnej. Z uwagi na to, że komplementariusz ponosi z własnego majątku subsydiarną odpowiedzialność za długi spółki komandytowej bądź komandytowo-akcyjnej to także jemu zostało powierzone uprawnienie do kierowania spółką – zarówno w jej stosunkach wewnętrznych jak i zewnętrznych. Pozycja i rola komandytariusza (akcjonariusza) jest w zasadzie zbliżona do wspólnika spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcjonariusza w spółce akcyjnej. Wszyscy oni mają w zasadzie obowiązek wnieść do spółki wkład (składniki majątku) umożliwiające rozpoczęcie działalności, a zarząd nad spółkę powierzają komu innemu.
W przeciwieństwie do spółek osobowych, w spółkach kapitałowych zarządzanie nimi i ich reprezentacja wobec osób trzecich nie została powierzona wspólnikom a zupełnie odrębnemu organowi jakim jest zarząd spółki. Wchodzący w skład zarządu członkowie (będący – co do zasady – wybierani przez wspólników w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością bądź radę nadzorczą w spółce akcyjnej) mają pełne uprawnienia zarządcze, ograniczane jedynie szczególnymi sytuacjami wymagającymi zgody wspólników/rady nadzorczej, a dotyczącymi wybranych przypadków czynności przekraczających zwykły zarząd (np. nabycie/sprzedaż nieruchomości czy sprzedaż przedsiębiorstwa/zorganizowanej części przedsiębiorstwa spółki). W skład zarządu mogą wchodzić wspólnicy/akcjonariusze, jak również zarząd może składać się zupełnie z osób trzecich, ze spółką niezwiązanych.
Powyższe stanowi oczywiście jedynie krótki wstęp do przedstawiania zasad reprezentowania spółek. Z pewnością temat ten zostanie przeze mnie poszerzony w przypadku omawiania poszczególnych spółek prawa handlowego. Niemniej chciałem aby widniał na blogu jeden, krótki wpis na którym wypisane będą sposoby reprezentowania wszystkich spółek, tak aby nie musieli Państwo przeszukiwać w poszukiwaniu tych informacji wszystkich wpisów dotyczących poszczególnych spółek.
