Powoli zbliżamy się już do końca rozpoczętego tematu omawiania kwestii związanych z ustaleniem beneficjentów rzeczywistych w poszczególnych spółkach prawa handlowego. Przypominając, do tej pory na blogu omówiłem już czym w ogóle jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, kim jest beneficjent rzeczywisty, a także starałem się wyjaśnić jak ustalić beneficjentów w spółkach z o.o., jawnych i spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością spółkach komandytowych. Do opisania pozostały spółki akcyjne oraz komandytowo akcyjne (przypominam, spółki partnerskie nie podlegają obowiązkowi zgłoszenia swoich beneficjentów do rejestru).

Dzisiaj nadszedł czas na wzięcie na warsztat spółki akcyjnej, a w kolejnym wpisie spółki komandytowo akcyjnej. Zdaję sobie sprawę, że ustalenia beneficjenta rzeczywistego w spółkach akcyjnych polegają w zasadzie na tych samych zasadach co w przypadku spółek z o.o., tak więc duża część tego wpisu będzie się pokrywać z tekstem poświęconym spółkom z ograniczoną odpowiedzialnością. Niemniej, myślę, że nic nie szkodzi żeby pewne rzeczy napisać raz jeszcze:)

Na samym początku chciałbym od razu zaznaczyć, że z obowiązku ustalenia beneficjentów rzeczywistych i zgłoszenia ich do rejestru zwolnione są spółki publiczne – a więc spółki notowane na giełdzie.

To żeby zwyczajowi stało się zadość, na początek krótko o tym czym w ogóle jest spółka akcyjna i jaka jest jej struktura.

Spółki akcyjne należą do najbardziej zaawansowanych form prowadzenia działalności gospodarczej. Cechują się dosyć rozbudowaną strukturą wewnętrzną (zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd i obligatoryjna rada nadzorcza, a często także inne organy) oraz wysokimi kosztami ich założenia i prowadzenia (m.in. obowiązkowe protokołowanie zgromadzeń akcjonariuszy w formie aktów notarialnych). Z założenia spółki te są dedykowane dla dużych przedsiębiorstw, korzystających z zewnętrznych inwestorów, którzy mogą łatwo nabyć akcje. Oczywiście zdarzają się spółki akcyjne zakładane jedynie dla kilku akcjonariuszy, ale należy to do zdecydowanej rzadkości. Ponadto, jako jedyne spółki te mogą być notowane na giełdzie (spółki publiczne).

O spółkach akcyjnych do tej pory na blogu za wiele treści nie było – w zasadzie opisałem tylko wchodzący od przyszłego roku obowiązek dematerializacji akcji. Z czasem na pewno się to zmieni – nie raz już w tekstach wspominałem, że w końcu dokładnie opiszę wszystkie spółki (na razie udało mi się to wykonać tylko do wchodzącej w przyszłym roku prostej spółki akcyjnej) – jakoś do tej pory nowe obowiązki dla przedsiębiorców i zmiany w prawie oddalały pierwotne założenie opisania spółek.

No ale do rzeczy.

Spółki akcyjne są osobami prawnymi – dlatego też, tak jak już wspomniałem – beneficjentów rzeczywistych tych spółek ustala się tak samo jak w spółkach z o.o. Polecam więc oczywiście lekturę wpisu poświęconego tamtemu typowi spółek, ale – nie chcąc na tym kończyć tego tekstu – powtórzymy wszystko jeszcze raz.

Przypominając – beneficjentem rzeczywistym jest zawsze osoba fizyczna, która pośrednio lub bezpośrednio – poprzez swoje uprawnienia wynikające z czynności prawnych lub faktycznych – wywiera decydujący wpływ na działania spółki. Taka jest definicja ogólna, natomiast ustawa wprowadza także dodatkowe zapisy pomagające beneficjenta ustalić. I tak beneficjentem rzeczywistym w spółkach kapitałowych (bowiem tylko te spółki są osobami prawnymi) jest zawsze:

• • 1) wspólnik/akcjonariusz posiadający więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji tej osoby prawnej,
  • 2) osoba fizyczna dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,,
  • 3) osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad spółką, której łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji, lub łącznie dysponująca więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie, także jako zastawnik albo użytkownik, lub na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu,
  • 4) osoba fizyczna sprawująca kontrolę nad spółką poprzez posiadanie uprawnień wynikających z zarządzaniem jednostką dominującą.

W praktyce więc beneficjentem rzeczywistym spółki akcyjnej będzie zawsze:

• • 1) akcjonariusz posiadający więcej niż 25% akcji,
  • 2) akcjonariusz posiadający więcej niż 25% głosów na walnym zgromadzeniu (w końcu mogą być akcje uprzywilejowane co do głosu).

Powyższe to oczywiście sytuacje najbardziej typowe i najprostsze do ustalenia. Często jednak zdarza się, że spółki akcyjne mają dosyć rozdrobniony akcjonariat i żaden z akcjonariuszy nie posiada więcej niż 25% akcji bądź 25% głosów na walnym zgromadzeniu. I co w takich sytuacjach? Albo co w przypadku, w którym jedynym akcjonariuszem spełniającym te kryteria jest inna spółka?

W tym drugim przypadku ustalimy beneficjentów na podstawie struktury tej spółki będącej akcjonariuszem – stosując zasady ustalania beneficjentów dot. konkretnego typu spółki – i będziemy mieć wtedy beneficjentów posiadających pośrednie uprawnienia właścicielskie.

Jednakże jeżeli żaden akcjonariusz nie posiada więcej niż 25% akcji bądź 25% głosów na walnym zgromadzeniu, to trzeba sięgnąć do ogólnej definicji beneficjenta rzeczywistego i dokumentów korporacyjnych spółki i ustalić, czy może których z akcjonariuszy (np. poprzez posiadane uprawnienia osobiste) może kwalifikować się jako osoba posiadająca decydujący wpływ na działanie spółki.

Ostatecznie, jeżeli nawet i to zawiedzenie, to ustawa wskazuje, że w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w powyższy sposób – beneficjentem rzeczywistym jest osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze.

Pojęcie wyższego stanowiska kierowniczego nie zostało niestety w ustawie zdefiniowane. W mojej ocenie chodzi tutaj o członków zarządu – w końcu w spółkach kapitałowych mamy domniemanie kompetencji zarządu, co oznacza, że zarząd spółek z o.o. i akcyjnych wykonuje wszystkie działania spółki, które nie zostały wyraźnie zastrzeżone dla innych organów.

Nie sądzę osobiście, by beneficjentami byli członkowie rad nadzorczych – ciężko uznać, by członków organu nadzorczego uznać za osoby pełniące wyższe stanowiska kierownicze (w końcu rada nadzorcza nie kieruje bieżącą działalnością spółki). Niemniej – zawsze wszystko zależy od konkretnych okoliczności, dlatego też w razie problemów zapraszam do kontaktu.